Οι Τέσσερις Σκοποί της Αρνητικής Συμπεριφοράς

Τα παιδιά που φέρονται αρνητικά είναι αποθαρρυμένα. Δεν πιστεύουν ότι μπορούν να ανήκουν με θετικό και χρήσιμο τρόπο. Γι’ αυτό, επιδιώκουν να ανήκουν με αρνητικούς τρόπους.

Ο Ντράικωρς διέκρινε τέσσερις κατηγορίες : «σκοπούς», με την έννοια ότι η αρνητική συμπεριφορά αποβλέπει σε κάτι συγκεκριμένο. Οι σκοποί αυτοί αφορούν την συμπεριφορά παιδιών, εφήβων, ενηλίκων.
•       Καθώς μεγαλώνουμε πρόσθετοι σκοποί επηρεάζουν την αρνητική συμπεριφορά μας και αναγνωρίζονται δυσκολότερα.

•       Ανακάλυψη του σκοπού 

       Αρχικά είναι περίπλοκη διαδικασία. Υπάρχουν δυο τεχνικές για να ανακαλύψουμε το σκοπό της αρνητικής συμπεριφοράς. Εφόσον η  αρνητική συμπεριφορά εξυπηρετεί κάποιο σκοπό, την κατανοούμε καλύτερα παρατηρώντας τις συνέπειες της.

•       Τεχνικές 

       Παρατηρήστε τη δική σας αντίδραση στην αρνητική συμπεριφορά του παιδιού. ΤΑ ΔΙΚΑ ΣΑΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ αποκαλύπτουν τους σκοπούς του παιδιού.
•       Παρατηρήστε την αντίδραση του παιδιού στις προσπάθειες που κάνετε για να το διορθώσετε. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΗ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ θα σας δώσει την ένδειξη για το τι επιδιώκει το παιδί.
•       (Παρατηρήστε περισσότερο τα αποτελέσματα της αρνητικής συμπεριφοράς, παρά την ίδια την συμπεριφορά. Αυτά αποκαλύπτουν το σκοπό της.)   

1.  Άτοπη προσοχή 

       Όλα σχεδόν τα παιδιά επιθυμούν να τραβήξουν την προσοχή. Αρχικά με θετικό τρόπο. Αν δεν το πετύχουν επιδιώκουν να τραβήξουν προσοχή με αρνητικό τρόπο.
•       Παιδιά που έχουν την πεποίθηση ότι ανήκουν στο περιβάλλον μόνο όταν τα προσέχουν, προτιμούν να προκαλέσουν έστω και την άτοπη προσοχή, παρά να νιώθουν ότι τα αγνοούν.

       Συνέπειες άτοπης προσοχής

       Αν ο σκοπός ήταν να επισύρει την άτοπη προσοχή, θα παρατηρήσουμε τις συνέπειες της αρνητικής συμπεριφοράς. Αν απλώς νιώθουμε ενοχλημένοι και επιχειρούμε να διορθώσουμε την αρνητική συμπεριφορά υπενθυμίζοντας συνέχεια το σωστό και καλοπιάνοντας το, το παιδί πέτυχε να προκαλέσει την προσοχή που επιδίωκε. Προσωρινή διακοπή αρνητικής συμπεριφοράς με την επίτευξη του στόχου του – επανάληψη ίδιας πράξης για τον ίδιο σκοπό. 
  Πως θα βοηθήσουν το παιδί!

•       Να αλλάξουμε την αντίδρασή μας, ώστε να τους δείξουμε ότι μπορούν να πετύχουν αυτή την προσοχή με την χρήσιμη συμβολή τους.
•       Να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στην θετική συμπεριφορά.
•       Να αγνοήσουμε την αρνητική ή να την προσέξουμε με τρόπο που δεν τον περιμένουν.
•       Να μην δίνουμε την προσοχή μας όταν την ζητούν, ακόμα κι όταν πρόκειται για θετικές πράξεις, γιατί έτσι ενισχύεται η επιθυμία των παιδιών για άτοπη προσοχή. («Αν δεν είμαι ο πρωταγωνιστής δεν ανήκω»).
•       Ο κατάλληλος τρόπος για να δώσουμε την θετική προσοχή είναι να την δώσουμε όταν δεν την περιμένουν. Έτσι τονίζεται περισσότερο η αρχή της ανάγκης να προσφέρουν στο σύνολο αντί να παίρνουν μόνο από αυτό.

        Έφηβοι: Αναζήτηση (άτοπης) Προσοχής       

Δεν ενδιαφέρονται τόσο όσο τα μικρά παιδιά να τραβήξουν την προσοχή των μεγάλων. Ο σκοπός αυτός αποβλέπει συχνά στο να τραβήξουν την προσοχή των συνομηλίκων τους. Μια ποικιλία αυτής της συμπεριφοράς παρατηρείται συχνά στο χαϊδεμένο έφηβο, που είναι συνηθισμένος να του «δίνουν» ξεχωριστή θέση μέσα στην οικογένεια και που αποφεύγει να συμμετέχει σε δραστηριότητες, όπου φοβάται πως δεν θα κερδίσει μια ιδιαίτερη θέση.

       Οι γονείς     

Πρέπει να μειώσουν την άτοπη προσοχή που δίνουν για μη παραγωγική συμπεριφορά, ενώ ταυτόχρονα θα αφήνουν τον έφηβο να παίξει ένα ρόλο όπου μπορεί να κερδίσει την αναγνώριση με θετικό τρόπο. 

2.  Αγώνας Υπεροχής      

 Τα παιδιά που επιδιώκουν την υπεροχή, νιώθουν ότι αξίζουν μόνο όταν είναι αφεντικά, όταν υπερέχουν. Επιδιώκουν να κάνουν μόνο ότι θέλουν εκείνα. Σκέφτονται: «Κανένας δε μπορεί να με υποχρεώσει να κάνω κάτι» ή «Πρέπει να γίνει αυτό που θέλω εγώ». Ακόμα κι αν οι γονείς πετύχουν να τα υποτάξουν, η νίκη τους θα είναι προσωρινή. Μπορεί να κερδίσουν την μάχη, θα χάσουν όμως τη σχέση.

Συνέπειες αγώνα υπεροχής        

 Όταν ένα παιδί προκαλεί, οι γονείς θυμώνουν γιατί νιώθουν ότι τους προκαλούν.       Θα συνεχίσει ή θα σταματήσει προσωρινά για να επαναλάβει με μεγαλύτερη ένταση την αρνητική συμπεριφορά.        

Μερικά παιδιά, που έχουν εμπλακεί στον αγώνα υπεροχής, κάνουν μεν αυτό που τα διατάζουν να κάνουν, όχι όμως με τον τρόπο που το θέλουν οι γονείς. Αυτό το ονομάζουμε «προκλητική συμμόρφωση». 

 Πως θα βοηθήσουμε το παιδί!  

Κατά κανόνα, όταν αντιμετωπίζουμε παιδιά που επιδιώκουν την υπεροχή πρέπει ν’ αποφεύγουμε το θυμό και ν’ αποχωρούμε απ’ το πεδίο της μάχης. Η χρήση της βίας, για να αντιμετωπίσουμε την προσπάθεια υπεροχής των παιδιών, το μόνο που πετυχαίνει είναι να τα εντυπωσιάζει σχετικά με την αξία της δύναμής, και να αυξάνει την επιθυμία τους να αποκτήσουν μεγαλύτερη δύναμη. Αν ο αγώνα υπεροχής συνεχίζεται, αλλά δεν μπορούν να «νικήσουν» τους γονείς , ίσως αλλάξουν την επιθυμία για υπεροχή και επιδιώξουν άλλο σκοπό.  

Έφηβοι και Αγώνας Υπεροχής       

 Πρέπει να δείξουμε πως δεν ενδιαφερόμαστε να πολεμήσουμε και ότι δεν υπάρχει πόλεμος. Ταυτόχρονα, θα του δίνουμε το μήνυμα ότι θέλουμε τη βοήθεια του για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που παρουσιάζονται στη ζωή.

3. Εκδίκηση        

Τα παιδιά που επιδιώκουν την εκδίκηση έχουν πιστέψει ότι δεν είναι αγαπητά. Ότι αξίζουν μόνο όταν μπορούν να πληγώσουν τους άλλους, όπως τα πλήγωσαν και οι άλλοι, κατά τη γνώμη τους.       Βρίσκουν μια θέση με το να είναι σκληρά και δυσάρεστα.        

Συνέπειες της εκδίκησης.       

Οι γονείς του παιδιού που επιδιώκει την εκδίκηση, νιώθουν βαθειά πληγωμένοι και θέλουν να ανταποδώσουν τον πόνο. Το παιδί αντιδρά στη δική τους αντεπίθεση ζητώντας παραπέρα εκδίκηση, είτε ενισχύοντας την αρνητική συμπεριφορά ή διαλέγοντας άλλο όπλο. Οι γονείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η εκδικητική συμπεριφορά του παιδιού τους προέρχεται  από αποθάρρυνση και ότι δεν είναι απαραίτητο οι γονείς να είναι η «αιτία» αυτής της συμπεριφοράς.        

Πως θα βοηθήσουν το παιδί!        

Οι γονείς για να αρχίσουν να βοηθούν το εκδικητικό παιδί, πρέπει να προσέξουν να μην ανταποδώσουν τα χτυπήματα. Όσο δύσκολο κι αν θα είναι αυτό. Πρέπει να βελτιώσουν τη σχέση τους με το παιδί, παραμένοντας ήρεμοι και δείχνοντας καλή θέληση.
Αν ο «πόλεμος» συνεχίζεται και το παιδί νοιώθει ηττημένο, ίσως παραιτηθεί από τις προσπάθειες για εκδίκηση και επιδιώξει να δικαιολογήσει αυτή τη συμπεριφορά του επιδεικνύοντας ανικανότητα.       

 Έφηβοι και Εκδίκηση.

        Ο έφηβος που επιδιώκει την εκδίκηση νιώθει πληγωμένος από τη ζωή και η συμπεριφορά του έχει σκοπό να ανταποδώσει το χτύπημα. Οι γονείς αυτών των εφήβων συχνά παραδέχονται ότι δεν αγαπούν το παιδί τους. Ο νέος έχει την ανάγκη να νιώσει ότι τον αγαπούν και τον παραδέχονται.       

 Εκδίκηση = πόλεμος με βαριά όπλα.  Χρειάζεται χρόνος για να πειστεί ένας έφηβος – που λειτουργούσε με σκοπό την εκδίκηση – ότι η μητέρα και ο πατέρας του τον παραδέχονται και δεν έχουν σκοπό να τον πληγώσουν.  Σ’ αυτή την περίπτωση, το θέμα είναι ποιος θα έχει τη διάθεση να σταματήσει να νιώθει μνησικακία. Οι γονείς που νιώθουν πληγωμένοι συχνά δυσκολεύονται πολύ να παραιτηθούν – αυτή όμως είναι και η μόνη τους ελπίδα για να βελτιώσουν τη σχέση.

       Οι γονείς.

        Πρέπει να σταματήσουν την προσπάθεια τους να τιμωρήσουν ή να υποτάξουν τον γιό ή την κόρη. Οι τεχνικές που βοηθάνε όπως: εμπιστοσύνη στην ικανότητα του εφήβου να παίρνει αποφάσεις, επίλυση των προβλημάτων με την ελεύθερη επιλογή, οι φυσικές και λογικές συνέπειες κ.α.)

4. Επίδειξη Ανικανότητας 

      Τα παιδιά που επιδεικνύουν ανικανότητα ή αδεξιότητα είναι υπερβολικά αποθαρρυμένα. Αφού παραιτήθηκαν από κάθε ελπίδα να πετύχουν, επιχειρούν να εμποδίσουν τους άλλους από το να περιμένουν από αυτά οτιδήποτε. Η παραίτηση μπορεί να είναι πλήρης ή μόνο στα πεδία όπου νιώθουν πως δεν μπορούν να πετύχουν.      

Συνέπεια της επίδειξης ανικανότητας.

        Οι γονείς θα καταλάβουν ότι ένα παιδί επιδιώκει αυτό το σκοπό αν κι αυτοί επίσης νιώθουν απελπισμένοι και θέλουν να παραιτηθούν – αν νιώθουν την επιθυμία να «σηκώσουν τα χέρια ψηλά». Το παιδί αντιδρά παθητικά ή δεν αντιδρά καθόλου σε οτιδήποτε κάνουν οι γονείς. Δεν κάνει καμιά προσπάθεια να βελτιωθεί.      

  

Πως θα βοηθήσουν το παιδί!      

 Για να βοηθήσουν ένα παιδί που νιώθει ανίκανο, οι γονείς χρειάζεται να παραμερίσουν κάθε είδους κριτική. Να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στα θετικά σημεία του παιδιού. Είναι ανάγκη να ενθαρρύνουν κάθε προσπάθεια για βελτίωση, όσο μικρή και αν φαίνεται.  

Έφηβοι: Επίδειξη Ανικανότητας.        

Οι έφηβοι που η συμπεριφορά τους έχει σκοπό να επιδείξει την ανικανότητα τους, ώστε να τους αφήσουμε ήσυχους, φοβούνται πάρα πολύ μήπως αποτύχουν. Έχουν αποφασίσει πως είναι καλύτερα να μην προσπαθούν καθόλου παρά να προσπαθούν και μετά να βρίσκονται μπροστά στην αποτυχία. Ένας τρόπος που οι έφηβοι επιδεικνύουν αυτή τη συμπεριφορά, είναι να μην συμμετέχουν στη σχολική εργασία, κάνοντας σκασιαρχείο, και τελικά να εγκαταλείπουν το σχολείο.        

Οι γονείς πρέπει να μάθουν σ’ αυτά τα παιδιά, ότι ένα λάθος δίνει πάντα την ευκαιρία να ξαναδοκιμάσουν. Δυστυχώς, οι γονείς αυτοί συχνά μεγαλοποιούν τις ατέλειες, τόσο πολύ ώστε να επηρεάσουν τα παιδιά τους σε τέτοιο βαθμό που να χάνουν κάθε ελπίδα ότι θα καταφέρουν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής.        

Μια καλή ιδέα είναι να πείτε ότι: αν κάτι αξίζει τον κόπο να γίνει, αξίζει τον κόπο και αν δεν γίνει καλό, εφόσον μας βοηθάει να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την κατάσταση μας.

       Αναζήτηση Συγκινήσεων (από τους Εφήβους)

      Καθώς τα παιδιά μας μπαίνουν στην εφηβεία, είναι χρήσιμο για μας να τα βοηθήσουμε να έχουν διάφορες εμπειρίες – σε μαθήματα, σε οργανώσεις, αθλητικές ομάδες, εργασία με μειωμένο ωράριο, χόμπι και άλλες ασχολίες που θα μπορούσαν να τα βοηθήσουν ώστε να βρουν  ενδιαφέρον στη ζωή και να νιώσουν συγκινήσεις – με ηθικό και νόμιμο τρόπο.

•       Το παράδειγμα που δίνουμε στους εφήβους μας με τη συμπεριφορά μας, επηρεάζει πολύ το δρόμο που θα διαλέξουν για να βρουν ενδιαφέρον στη ζωή.
•       Συνιστούμε στους ενηλίκους να επιζητούν τη συνεργασία των νέων στην αναζήτηση τρόπων που θα κάνουν τη ζωή πιο ενδιαφέρουσα. Όταν οι έφηβοι αντιλαμβάνονται ότι έχουν πολύ περιορισμένες ευκαιρίες για να βρουν ενδιαφέροντα και συγκινήσεις στη ζωή, συχνά στρέφονται στην ανεύθυνη ή και παράνομη πλευρά της ζωής.

       Δεν ακολουθούν την ίδια σειρά…
•       Τα παιδιά δεν ακολουθούν τη σειρά :
•       Άτοπη προσοχή
•       Αγώνας υπεροχής
•       Εκδίκηση
•       Επίδειξη ανικανότητας

Επιλέγουν τους σκοπούς τους σύμφωνα με τις δικές τους αντιλήψεις.

       Παράδειγμα      

 Ένα παθητικό παιδί που θέλει να τραβήξει την προσοχή με παθητικό τρόπο, ίσως περάσει αμέσως στην επίδειξη ανικανότητας, εφόσον θα θεωρήσει την υπερπροστατευτικότητα των γονιών του σαν μια απόδειξη για την έλλειψη εμπιστοσύνης τους σ’ αυτό.     

  Όπως τα παιδιά που τα δέρνουν και τα κακομεταχειρίζονται, έτσι και τα παραχαϊδεμένα παιδιά μπορεί να συμπεράνουν ότι δεν έχουν τη δύναμη να υπερπηδήσουν τις δυσκολίες της ζωής.

    Ας θυμηθούμε.

•  Κάθε, κάθε αρνητική συμπεριφορά – ακόμη και η επιθυμία για άτοπη προσοχή – πηγάζει από αποθάρρυνση.        
• Το παιδί δεν έχει το θάρρος να συμπεριφερθεί με ενεργητικό, θετικό τρόπο.       
• Δεν συμπεριφέρεται άσχημα αν δεν νιώσει πραγματικά ή αν δεν φοβηθεί ότι θα χάσει τη θέση του.        
• Πιστεύει ότι μόνο έτσι ανήκει στην ομάδα.        
• Παρατηρούμε τα αποτελέσματα για να καταλάβουμε το σκοπό.       
•  Γνωρίζουν τα αποτελέσματα της αρνητικής συμπεριφοράς  -  δεν συνειδητοποιούν τους σκοπούς τους.         
• Η συμπεριφορά και οι προθέσεις απέναντί μας θα αλλάξουν,  μόνο αν εμείς αλλάξουμε τον τρόπο που  τα αντιμετωπίζουμε. (να συγκεντρωθούμε πως θα αλλάξουμε τη δική μας συμπεριφορά, για να αλλάξουν και τα παιδιά τη δική τους.)

Αικατερίνη Κουκούτση

Κοινωνική Λειτουργός

Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων

       Πηγές:

•       «Σχολείο για γονείς», Δρ. Ντον Ντινκμέγιερ – Γκάρυ Μακκαίη, εκδόσεις Θυμάρι, Αθήνα 1980.

•       «Κέρδισε τους Έφηβους από 13-19 στο σπίτι και το σχολείο», Ph.D. Φράνσις Ξ. Γουώλτον, εκδόσεις Θυμάρι, Αθήνα 1982.

Θυμός

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΥΣΗΣ ΘΥΜΟΥ

• Λανθασμένα κατευθυνόμενος θυμός
  Μη εστιασμένος θυμός. Δηλαδή, εκτόνωση του θυμού σε αντικείμενα, σε άσχετους ανθρώπους ή στον ίδιο μας τον εαυτό με αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Π.χ. θύμωσα με τη φίλη μου και έφαγα μια πάστα. 
• Συσσώρευση θυμού
  Μια ακόμη συνηθισμένη τακτική είναι η καταπίεσή του θυμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την καταπίεση και άλλων συναισθημάτων, καθώς και την εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Π.χ. είμαι θυμωμένος, αλλά και να πω κάτι δεν θα βγει τίποτα.
• Το φίλτρο θυμού
  Είναι μια άμυνα απέναντι στους άλλους όπου τα αρνητικά συναισθήματα νεκρώνονται έτσι ώστε να μη νιώθουμε τίποτα. Δυστυχώς, αυτό το φίλτρο επηρεάζει την έκφραση όλης της γκάμας συναισθημάτων. Π.χ. θα έπρεπε να νιώθω θυμωμένος, αλλά στη πραγματικότητα δεν νιώθω τίποτα.
• Υγιής έκφραση θυμού.
  Μια μη επιθετική έκφραση των συναισθημάτων μας χωρίς να αποδίδουμε «κατηγορίες» ή «κίνητρα» στους άλλους. Π.χ. Είμαι θυμωμένος γιατί άργησες.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ

1. Αναζητήστε τον υπαίτιο του θυμού σας. Ο θυμός μας σχετίζεται από τις ερμηνείες που εμείς δίνουμε στα γεγονότα γύρω μας. Η άποψη ότι είμαστε υπεύθυνοι για το θυμό μας μας βοηθάει γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να ασκήσουμε αυτοέλεγχο.

2. Αναρωτηθείτε για τη βοήθεια που θα σας προσφέρει ο θυμός. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο θυμός δεν πρόκειται να μας βοηθήσει να επιλύσουμε κάποιο πρόβλημα. Αντιθέτως, δυσκολεύει την αναζήτηση δημιουργικών λύσεων. 

3. Μάθετε να βλέπετε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου. Συνήθως πίσω από το συναίσθημα του θυμού κρύβεται το αίσθημα ότι κάποιος είναι άδικος μαζί σας. Ωστόσο, οι έννοιες της αλήθειας και της δικαιοσύνης δεν είναι κοινές για όλους, άρα και η προσδοκία ότι μπορούμε να ζούμε σε ένα δίκαιο κόσμο είναι εξωπραγματική.

4. Παρατηρήστε τον τρόπο εκτόνωσης του θυμού σας. Κανένας δεν αισθάνεται ότι αξίζει μια τιμωρία. Συνεπώς, η εκδικητικότητα απλώς θα στενέψει τα περιθώρια επικοινωνίας. Ακόμα κι αν πετύχετε τα αποτελέσματα που θέλετε θα είναι προσωρινά και μπορεί να οδηγήσουν σε μια μακροχρόνια δυσαρέσκεια. 

Αικατερίνη Κουκούτση

Κοινωνική Λειτουργός

Το άγχος των εξετάσεων

Κάθε χρόνο, καθώς πλησιάζουν οι μέρες των εξετάσεων, μαθητές και γονείς εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επιτυχία. Φαινόμενο άρρηκτα συνδεδεμένο με τις εξετάσεις σε οποιοδήποτε εκπαιδευτικό επίπεδο είναι το άγχος, δηλαδή ο φόβος των υποψηφίων για ενδεχόμενη αποτυχία στις εξετάσεις αυτές.

Αρχικά, οφείλουμε να τονίσουμε ότι το άγχος, όταν κυμαίνεται σε φυσιολογικά πλαίσια, μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ωφέλιμο και δημιουργικό. Το άγχος μας κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές στιγμές της ζωής μας, προκειμένου να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας για να επιτύχουμε τους στόχους μας. Αναμφίβολα, το άγχος καθίσταται επικίνδυνο και επιζήμιο για την ψυχική - πνευματική μας υγεία, όταν δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, διότι τότε περιορίζει την πραγματική μας ικανότητα για επίδοση και μας κάνει να υποφέρουμε. 

Το άγχος των εξετάσεων συνδέεται άμεσα με το φόβο των μαθητών μήπως απογοητεύσουν τους γονείς τους ή μήπως ματαιώσουν τις προσδοκίες που έχουν για τον εαυτό τους, γεγονός που ενδεχομένως ακυρώσει τα όνειρά τους σχετικά με την επιστημονική τους σταδιοδρομία και τη μετέπειτα επαγγελματική τους ζωή. Επομένως, το άγχος των εξετάσεων απορρέει από το φόβο που αισθάνονται οι υποψήφιοι μήπως δεν ικανοποιήσουν τον εαυτό τους αλλά και τους σημαντικούς άλλους, δηλαδή τα οικογενειακά πρόσωπα, τους φίλους και τους εκπαιδευτικούς.

Πώς επέρχεται όμως το άγχος;
Καταρχάς, ο μαθητής διαθέτει χαμηλή αυτοεκτίμηση, την οποία επιθυμεί να ενισχύσει με την προσδοκία μιας καλής επίδοσης στις εξετάσεις ( Σκέφτεται: «Πρέπει να γράψω καλά.»). Κατόπιν, ξεκινά να κάνει αρνητικές σκέψεις («Δε θα γράψω όσο καλά πρέπει να γράψω»). Στη συνέχεια, το άγχος του αυξάνεται λόγω των αρνητικών αυτών σκέψεων («Πρέπει οπωσδήποτε να γράψω καλά») και τέλος οι προσπάθειες του μαθητή «ακινητοποιούνται», ενώ ενδέχεται να μη συμμετάσχει και στις εξετάσεις («Δεν ξέρω τι να κάνω για να τα καταφέρω. Τίποτα δεν είναι αρκετό.»). 
Κατά συνέπεια, εύλογα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι αρνητικές σκέψεις οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο ενίσχυσης και αναπαραγωγής του άγχους.
Στο σημείο αυτό θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να περιγράψουμε τα συμπτώματα του έντονου και επίμονου άγχους των εξετάσεων. Εάν σε κάποια περίοδο εξετάσεων νιώσεις ότι εμφανίζεις ορισμένα από τα ακόλουθα συμπτώματα, τότε μάλλον βιώνεις ιδιαίτερα έντονο άγχος, το οποίο θα ήταν καλύτερα να μετριαστεί και να κυμαίνεται σε πιο παραγωγικά επίπεδα. Στα ψυχοσωματικά συμπτώματα που ενδέχεται να εκδηλώσεις περιλαμβάνονται οι πονοκέφαλοι, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, η συχνοουρία, το τρέμουλο, η ναυτία, η μυϊκή υπερένταση, οι πόνοι στο στήθος και στην κοιλιά, το αίσθημα της κόπωσης, η δύσπνοια, οι αϋπνίες κ.ά. Στα διανοητικά-πνευματικά συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσεις περιλαμβάνονται οι αρνητικές σκέψεις, η μείωση της αυτοπεποίθησης, η ευσυγκινησία, η μείωση της επίδοσης, η δυσκολία συγκέντρωσης, η δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών, το διανοητικό μπλοκάρισμα (μπλακ-άουτ) κ.ά.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων ενδέχεται αρχικά να σου φαίνεται δύσκολη, εντούτοις μπορεί να καταστεί εφικτή τόσο με τη δική σου δραστηριοποίηση, όσο και με τη δραστηριοποίηση του οικογενειακού σου περιβάλλοντος. Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές που μπορούν να αποτελέσουν πυξίδα για την ορθή διαχείριση του άγχους σου είναι οι ακόλουθες.

Πριν από τις εξετάσεις, οφείλεις να έχεις:

• Πολύ καλά οργανωμένο πρόγραμμα προετοιμασίας και μελέτης.

• Πρόγραμμα ξεκούρασης και ψυχαγωγίας.

• Προσοχή και σωστή αυτοσυγκέντρωση την ώρα της μελέτης για να λειτουργεί καλύτερα η μνήμη και να διευκολύνεται η απομνημόνευση.

• Πίστη και εμπιστοσύνη στον εαυτό σου.

• Πίστη για την επιτυχία.

• Προσοχή στη διατροφή σου (ελαφρύ φαγητό, υγιεινή διατροφή, όχι πολλούς καφέδες, αλλά κυρίως χυμούς).

• Προσοχή στο ωράριο του ύπνου (όχι λιγότερο από 6 με 7 ώρες κάθε βράδυ).

Όταν φτάσει η ημέρα των εξετάσεων, θα ήταν προτιμότερο:

• Να έχεις κοιμηθεί αρκετά και να ξυπνήσεις αισιόδοξα, χωρίς βέβαια να παραλείψεις ένα καλό και ελαφρύ πρόγευμα.

• Να φτάσεις στο σχολείο αρκετά νωρίτερα και να προσπαθήσεις να μείνεις μόνος σου τα τελευταία 15 λεπτά πριν μπεις στην αίθουσα των εξετάσεων, αποφεύγοντας τις επαναλήψεις της ύλης.

• Να μην παρασύρεσαι από ψιθύρους, φλυαρίες ή πανικοβλημένους συμμαθητές σου, που σε πληροφορούν ότι τα θέματα θα είναι πολύ δύσκολα.

Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, θα ήταν ωφέλιμο:

• Να μπεις στην αίθουσα με αυτοπεποίθηση και με σιγουριά ότι οι κόποι σου θα αμειφθούν.

• Να διαβάσεις τα θέματα πολύ προσεκτικά με ηρεμία και έλεγχο της αγωνίας σου.

• Να επιλέξεις γρήγορα και προσεκτικά τα θέματα στα οποία θα απαντήσεις.

• Να σημειώσεις όλα τα βασικά σημεία της κάθε απάντησης, για να μην τα ξεχάσεις όταν θα προχωρήσεις στη συγγραφή της.

• Να προβείς σε σωστή κατανομή του διαθέσιμου χρόνου, ώστε να μη νιώσεις ότι πιέζεσαι.

• Να απαντήσεις πρώτα στις ερωτήσεις που αφορούν στα θέματα που γνωρίζεις καλύτερα. Έτσι, δε θα ξεκινήσεις με το αίσθημα του πανικού και ταυτόχρονα θα εξοικονομήσεις μεγαλύτερη άνεση χρόνου.

• Να αφήσεις τελευταίες τις πολύ δύσκολες ερωτήσεις και να δείξεις επιμονή στην κατασκευή των απαντήσεών τους.

• Σε περίπτωση που νιώσεις κατά τη διάρκεια των εξετάσεων ότι οι γνώσεις σου «εξαφανίστηκαν» από τη μνήμη σου, τότε μπορείς να εφαρμόσεις ασκήσεις νευρομυϊκής χαλάρωσης, να αντικαταστήσεις τις αρνητικές σου σκέψεις με θετικές και να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου ότι μπορείς να τα καταφέρεις και ότι η κατάσταση βρίσκεται υπό τον έλεγχό σου.

• Όταν τελειώσεις όλες τις ερωτήσεις, να ελέγξεις καλά τις απαντήσεις σου, προκειμένου να εξετάσεις αν έχεις απαντήσει πράγματι σε αυτό που ζητείται και αν έχεις παραλείψει κάτι.

• Να δώσεις μεγάλη προσοχή στη σαφήνεια, στην ακριβολογία και στην πληρότητα κάθε απάντησης. Επίσης, η προσοχή σου να επικεντρωθεί και στην εμφάνιση του γραπτού σου καθώς και στην ορθογραφία.

• Μην παραδώσεις το γραπτό σου, αν δεν το ξαναδιαβάσεις δύο φορές τουλάχιστον. Αν κάποιοι έχουν παραδώσει τα γραπτά τους πριν από εσένα, μη νιώθεις άγχος και αγνόησέ τους, εφόσον βρίσκεσαι μέσα στα όρια του χρόνου εξέτασης.

• Τέλος, μην έχεις αγωνία και μετά το πέρας της εξέτασης. Να έχεις την πεποίθηση πως το γραπτό σου θα βαθμολογηθεί δίκαια, όπως του αξίζει.

Αναμφισβήτητα, εκτός από τη δική σου δραστηριοποίηση προς την κατεύθυνση της μείωσης και του ελέγχου του άγχους των εξετάσεων, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν και οι γονείς σου. Προβάλλει, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη να αναγνωρίζουν οι γονείς σου τις προσπάθειές σου, να σου συμπαραστέκονται με κάθε δυνατό τρόπο, να ασχολούνται με οτιδήποτε σε προβληματίζει προσφέροντας ενθάρρυνση και να προσπαθούν να περιορίζουν το άγχος σου, που απορρέει από τις επικείμενες εξετάσεις. Μάλιστα, επειδή η επιβίωση και η πρόοδός σας στο μέλλον θα εξαρτάται από την ικανότητά σας για δια βίου μάθηση, οι γονείς σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς χρειάζεται να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες, οι οποίες θα σας επιτρέψουν να επιθυμείτε και μετά τις εξετάσεις να μαθαίνετε..

Αικατερίνη Κουκούτση 

Κοινωνική Λειτουργός

Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων

Διαπαιδαγώγηση Παιδιών

 

  Πολλές φορές, ενώ ενδιαφερόμαστε να μη λείψει τίποτα στα παιδιά μας (όπως διατροφή, ένδυση, παιχνίδια κλπ.), παραμελούμε είτε από άγνοια, είτε λόγω έλλειψης χρόνου τη διαπαιδαγώγησή τους ή όπως αλλιώς λέμε τη σωστή ανατροφή τους.

  Η σωστή ανατροφή βοηθάει στην ολόπλευρη ανάπτυξη τους και παίζει σπουδαία σημασία στην παραπέρα πορεία τους μέσα στην κοινωνία.

  Το όφελος είναι πολλαπλό. Τα παιδιά μας  θα μεγαλώσουν σ’ ένα σωστό οικογενειακό περιβάλλον, θα κοινωνικοποιηθούν καλύτερα, θα αντεπεξέρχονται με περισσότερη ευκολία στα προβλήματα της ζωής και όταν με τη σειρά τους γίνουν κι αυτά γονείς θα έχουν πιο σωστή συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά τους. Επίσης εμείς οι γονείς, θα έχουμε περισσότερη ηρεμία , λιγότερα προβλήματα, λιγότερο άγχος.

  Στο σημείο αυτό πρέπει ν’ αναφερθεί ότι δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς, ούτε τέλεια παιδιά.  

  Η συμπεριφορά των γονέων απέναντι στα παιδιά ,(στις διάφορες κοινωνίες), επηρεάζεται εκτός από τις ιδιαίτερες συνθήκες και συνήθειες που επικρατούν στον κάθε τόπο και με τον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας.  

  Δεν έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που το μοναδικό «παιδαγωγικό» μέσο στη χώρα μας ήταν η υπερβολική αυστηρότητα και ο ξυλοδαρμός. Αυτό συνέβαινε διότι μια σειρά γενεών είχαν μεγαλώσει σε μη δημοκρατικά καθεστώτα και όπως η κρατική εξουσία αντιμετώπιζε τους πολίτες, με αυταρχικότητα , έτσι συμπεριφερόταν κι αυτοί στα παιδιά τους .

  Με το πολίτευμα που έχουμε σήμερα (Δημοκρατία) δεν έχουν ζήσει πολλές γενιές έτσι ώστε να έχει συσσωρευτεί αρκετή εμπειρία σωστής συμπεριφοράς προς τα παιδιά και αυτή να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.

   Στο μεταβατικό στάδιο που ζούμε σήμερα ο σύγχρονος γονιός ,αρκετά συχνά, δε γνωρίζει πώς να συμπεριφερθεί στα παιδιά του. Απορρίπτει την υπερβολική αυστηρότητα και τον ξυλοδαρμό (και καλά πράττει),αλλά μη ξέροντας τι πρέπει να κάνει ή να μην κάνει, έχει πάει στο άλλο άκρο αφήνοντας στα παιδιά του απεριόριστη ελευθερία που σιγά σιγά καταντά ασυδοσία και αναρχία. Τους κάνει όλα τα χατίρια, τους αγοράζει ότι του ζητήσουν και τέλος πάντων δεν τους λέει ποτέ «όχι».

  Στη συνέχεια παραθέτουμε μερικές από τις αρχές  διαπαιδαγώγησης. Βέβαια η διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας ούτε ξεκινάει ούτε τελειώνει μ’ αυτές. Γι’ αυτό το ενδιαφέρον μας πρέπει να είναι συνεχές έτσι ώστε να εκμεταλλευόμαστε την κάθε ευκαιρία που μας παρουσιάζεται για να μαθαίνουμε συνεχώς περισσότερα .   

Ενιαία συμπεριφορά των γονέων απέναντι στα παιδιά.

  Η συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά τους (και γενικά όσων εμπλέκονται στη διαπαιδαγώγηση τους) πρέπει να είναι κατά το δυνατόν ίδια.

  Για το σκοπό αυτό οι σύζυγοι (ή οι κηδεμόνες) πρέπει να συμφωνήσουν από κοινού σ’ ένα τρόπο συμπεριφοράς απέναντι στα παιδιά τους και να τον τηρούν. Η στάση τους να είναι σταθερή . Να μην φάσκουν και αντιφάσκουν, με αποτέλεσμα να μπερδεύονται τα παιδιά.  Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να διαφωνούν μπροστά στα παιδιά τους για τον τρόπο ανατροφής τους και να συζητούν έντονα γι’ αυτό το θέμα.

  Ένα λάθος που γίνεται συχνά είναι, όταν απουσιάζει ο πατέρας και συμβεί κάτι με το παιδί ,η μητέρα αντί να το αντιμετωπίσει το απειλεί με τον πατέρα που θα γυρίσει το βράδυ. Αυτό όμως δεν είναι σωστό. Από τη μια ο πατέρας δεν είναι ο «μπαμπούλας» και από την άλλη όταν επιστρέψει ίσως το θέμα να έχει ξεχαστεί ή το παιδί να κοιμάται, οπότε τίποτα δε θα το εμποδίσει να το ξανακάνει.

  Αυτό που πρέπει να γίνει είναι η μητέρα να χειριστεί το θέμα και όταν αργότερα ο σύζυγος της λάβει γνώση να στηρίξει τον όποιο χειρισμό της.

(Αν έχει διαφορετική άποψη για τον τρόπο που η σύζυγος το χειρίστηκε  θα την εκφράσει όταν θα είναι οι δυο τους).

Η σχέση του ζευγαριού επηρεάζει τα παιδιά

  Πολλά από τα προβλήματα των παιδιών οφείλονται στη σχέση του ζευγαριού . Δηλαδή ο τρόπος που φέρονται οι σύζυγοι μεταξύ τους και η ποιότητα της σχέσης τους καθορίζει και το επίπεδο της ψυχικής υγείας των  παιδιών.

  Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κυριαρχεί η αγάπη, η τρυφερότητα, η στοργή, η καλοσύνη και οι όποιες συγκρούσεις μεταξύ τους να γίνονται μακριά από τα παιδιά.

Παρατήρηση  στο παιδί

  Όταν θέλουμε να κάνουμε στο παιδί μας μια παρατήρηση αυτή δεν πρέπει να γίνεται μπροστά σε ξένα άτομα.  Θα μας ακούσει καλύτερα αν του μιλήσουμε ήρεμα όταν είμαστε οι δυο μας .

Σχολιασμός του παιδιού ενώ είναι παρών

 Ένα λάθος που γίνεται συχνά είναι ότι συζητάμε συχνά κάποια αρνητική του πλευρά (π.χ. δεν μελετά τα μαθήματα του ,δεν τρώει αρκετά, μιλάει άσχημα κλπ) με κάποιον άλλο ( της οικογένειας ή ξένο) και αυτό βρίσκεται μπροστά και μας ακούει.

  Το αποτέλεσμα είναι ότι θα συνεχίσει να συμπεριφέρεται έτσι για να συνεχίσουμε κι εμείς να ασχολούμαστε μαζί του και να το σχολιάζουμε. Του αρέσει που είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας έστω και μ’ αυτόν τον τρόπο. Δηλαδή,  χωρίς να το θέλουμε, το ενθαρρύνουμε να συνεχίσει την αρνητική του συμπεριφορά.

  Αντίθετα, αν το σχόλιο που θα κάνουμε αφορά κάτι θετικό (π.χ. μελετά τα μαθήματά του, βοηθά σε δουλειές του σπιτιού κλπ) αυτό είναι επιθυμητό διότι το βοηθά να συνεχίσει προς αυτή την κατεύθυνση ( για το λόγο που αναφέραμε παραπάνω).

Το κλάμα (κατά τη νηπιακή –παιδική ηλικία)

  Με το κλάμα το παιδί από τη μια εξωτερικεύει αυτό που νιώθει και από την άλλη το χρησιμοποιεί για να πετύχει ένα σκοπό ( να του κάνουμε ένα χατίρι, να του αγοράσουμε παιχνίδια κλπ).

  Αν τρέξουμε να ικανοποιήσουμε την κάθε επιθυμία του ,επειδή κλαίει, σύντομα θα αντιληφθεί ότι αυτό αποτελεί όπλο για να πετυχαίνει το στόχο του.

  Επειδή όμως είναι και ένας μηχανισμός για την εξωτερίκευση κάποιων αισθημάτων του, δεν είναι σωστό να του το απαγορεύουμε λέγοντάς του : «Μην κλαις!! » , «Σταμάτα να κλαις !!». Μπορούμε να του πούμε ότι όσο κλαίει δεν μας αφήνει να αντιληφτούμε τι ακριβώς ζητά και μόνο όταν ησυχάσει και μας μιλήσει καθαρά θα δούμε αν αυτό που επιθυμεί μπορεί να γίνει.

Όρια

  Το παιδί μας δεν μπορεί να κάνει ότι θέλει να λέει ότι θέλει και γενικά να συμπεριφέρεται όπως θέλει.  Πρέπει, αφού γίνει συζήτηση μαζί του, να μπαίνουν όρια. Διαφορετικά η κατάσταση, όσο μεγαλώνει, θα γίνεται ανεξέλεγκτη .

 

Παράδειγμα:

α. Όταν φεύγει από το σπίτι για παιχνίδι με τους φίλους του, θα πρέπει να γνωρίζει ότι δεν μπορεί να απουσιάζει όσο θέλει αλλά να είναι πίσω μια συγκεκριμένη ώρα.

β .Η χρήση της τηλεόρασης να γίνεται με μέτρο . Την ώρα που θα έπρεπε να βρίσκεται στο γραφείο του και να μελετά ή στο κρεβάτι του για ύπνο δεν μπορεί να κάθεται στην τηλεόραση.

Δυνατότητα επιλογής

 Το παιδί δεν είναι και ούτε πρέπει να γίνει «ρομπότ ». Να του αφήνουμε μια ελευθερία αυτό να επιλέγει τη σειρά των ενεργειών που έχει να κάνει με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι αυτές θα γίνουν.

  Επίσης αν το απασχολεί ένα πρόβλημα μπορούμε να βοηθήσουμε προτείνοντάς του κάποιες λύσεις που όμως αυτό θα επιλέξει ποια θα ακολουθήσει.

Σταθερότητα στη στάση μας 

   Συμβαίνει συχνά, το παιδί μας, να μάς έχει στενοχωρήσει με τη συμπεριφορά του, να του έχουμε κάνει παρατήρηση  κι αυτό με θλιμμένο ύφος να μας κοιτά και να μας λέει : «καλά δε μ’ αγαπάς ;» κι εμείς επειδή το λυπόμαστε και για να του δείξουμε ότι το αγαπάμε τρέχουμε, το αγκαλιάζουμε και το φιλάμε. Τη μια στιγμή όλο θυμό και αμέσως μετά όλο  χαμόγελο  και χάδια . Μηνύματα   αντιφατικά.

Αυτό που πρέπει να του πούμε ήρεμα είναι ότι και βέβαια το αγαπάμε αλλά τώρα είμαστε θυμωμένοι μαζί του λόγω της συμπεριφοράς του την οποία πρέπει να αλλάξει.

Αδυναμία χειρισμού ενός θέματος

  Πολλές φορές βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πρόβλημα και δεν ξέρουμε πώς πρέπει να το χειριστούμε.

  Σ’ αυτή την περίπτωση καλό θα είναι να ηρεμήσουμε και να σκεφτούμε τι δεν πρέπει να κάνουμε. Αφού αποκλείσουμε το τι δεν πρέπει να γίνει ότι άλλο κι αν κάνουμε θα είναι σωστό.

Συζήτηση  με το παιδί μας 

  Να συζητάμε μαζί του τα θέματα που το αφορούν και πολύ περισσότερο να μην αποφεύγουμε να δίνουμε απαντήσεις στα ερωτήματά του.

Διαφορετικά  τις  απαντήσεις  θα  τις  παίρνει  από  αλλού.

  Στις συζητήσεις αυτές, και γενικά όταν μιλάμε μαζί του, πρέπει να είμαστε συγκεντρωμένη σ’ αυτό που κάνουμε. Να μη μας μιλάει κι εμείς να σκεφτόμαστε άλλα πράγματα.  Την κουβέντα μαζί του να μην τη βλέπουμε ως αγγαρεία, αλλά ως μια ευκαιρία να το πλησιάσουμε ακόμα περισσότερο.

  Όταν είναι να συζητήσουμε μαζί κάποια ακραία συμπεριφορά του, να μην το κάνουμε όσο είμαστε και οι δυο εκνευρισμένοι, αλλά αργότερα που θα έχουμε ηρεμήσει και το παιδί μας θα είναι έτοιμο να ακούσει.

  Για να πάει καλά η συζήτηση να μην του μιλάμε σαν ανώτεροί του αλλά ίσος προς ίσον με ηρεμία , χαμηλόφωνα , να μην του επαναλαμβάνουμε συνεχώς το ίδιο επιχείρημα και σε καμία περίπτωση να μην του αναφέρουμε το τι έχουμε κάνει μέχρι τώρα γι’ αυτό  (π.χ. ότι του παρέχουμε  τροφή ,ένδυση, φροντιστήρια, εκδρομές κ.α.)διότι από τη μια όλα αυτά είναι στις υποχρεώσεις μας και από την άλλη το παιδί μας θα νιώσει πολύ άσχημα θεωρώντας ότι ενώ μας χρωστά δεν μπορεί να μας ξεπληρώσει διότι δεν έχει τη δυνατότητα.

  Επίσης, όταν μετά από ένα γεγονός και μια συζήτηση που είχαμε κάνει μαζί του η εξέλιξη των πραγμάτων μας δικαιώνει να μην του λέμε : «Είδες που είχα δίκιο;» ή «Είδες που σου το ’λεγα;» . Κι αυτό για δυο λόγους . Από τη μια για να υπερασπιστεί το ΕΓΩ του ίσως να μην το παραδεχτεί ότι είχε άδικο, με αποτέλεσμα να συνεχίσει να επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος, και από την άλλη το παιδί μας δεν το θέλουμε ταπεινωμένο και νικημένο.

Συνέπεια λόγων και έργων

  Αν του δώσουμε μία υπόσχεση ή του ανακοινώσουμε μία απειλή πρέπει να την τηρήσουμε. Σε διαφορετική περίπτωση θα σταματήσει να μας παίρνει στα σοβαρά και δε θα δίνει βάση στα λόγια μας. Γι’ αυτό αν δεν μπορούμε να φανούμε συνεπείς είναι προτιμότερο να μην αναφέρουμε τίποτα.

Παράδειγμα:

    Η κ. Άννα έχει δυο παιδιά ,τον Γιώργο και την Ελένη, ηλικίας 9 και 7 ετών αντίστοιχα. Τους λέει  να γράψουν και να διαβάσουν τα μαθήματά τους εγκαίρως,    διότι το βράδυ έχει σκοπό να τα πάει στο Λούνα Παρκ και όποιο δεν εκπληρώσει    τις υποχρεώσεις του θα μείνει σπίτι. Η Ελένη μελέτησε ενώ ο Γιώργος όχι. Ο σύζυγος της κυρίας Άννας απουσίαζε σε ταξίδι και επειδή δεν μπορούσε να αφήσει μόνο του το Γιώργο αναγκάστηκε να τον πάρει .

   Σχόλιο:

  Η κα. Άννα γνώριζε ότι ο σύζυγος της απουσίαζε και ότι δεν μπορούσε να φανεί συνεπής με την απειλή της  οπότε ήταν προτιμότερο να μην την αναφέρει.

  Όπως καταλαβαίνουμε αν αυτό επαναληφθεί μερικές φορές ακόμα, ο Γιώργος δεν θα παίρνει στα σοβαρά την μητέρα του αφού δεν τηρεί αυτό που λέει .

Σωματική τιμωρία

  Αν και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις φαίνεται να έχει γρήγορα αποτελέσματα,  μακροπρόθεσμα κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Ταπεινώνει τα παιδιά και τα κάνει να αναπτύξουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

 

Φυσικές- λογικές συνέπειες

 Συχνά όταν το παιδί μας αρνείται να μας ακούσει για κάτι που το αφορά  ή ξεχνά να κάνει κάποιες υποχρεώσεις του, εμείς συνηθίζουμε  να του κάνουμε κήρυγμα και συνεχώς να του υπενθυμίζουμε τι πρέπει να κάνει. Το αποτέλεσμα είναι ότι τις περισσότερες φορές δεν καταφέρνουμε τίποτα.

  Επειδή τα λόγια, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, έχουν περιορισμένες δυνατότητες πρέπει να αφήσουμε να λειτουργήσουν οι φυσικές και λογικές συνέπειες.  Για ότι κάνει ή για ότι παραλείψει να κάνει πρέπει να υπόκεινται στις συνέπειες των πράξεων  του και καλό θα είναι να μην το προστατεύουμε απ’ αυτές. Διαφορετικά δεν κάνουμε τίποτα άλλο από το να το εμποδίζουμε να γίνει υπεύθυνο. Καλύτερα να υποστεί τις ακίνδυνες συνέπειες των πράξεων του όταν είναι μικρό παρά τις επώδυνες όταν μεγαλώσει.

Παράδειγμα:

   Α) Η κ. Μ. συνεχώς υπενθυμίζει στο δεκάχρονο Γιάννη να φορέσει το    μπουφάν του διότι κάνει κρύο . Εκείνος αρνείται πεισματικά ,αυτή όμως επιμένει και στο τέλος τα καταφέρνει.

 

 Σχόλιο :

   Με την συμπεριφορά της αυτή εμποδίζει το Γιάννη να γίνει υπεύθυνος και να κρίνει αυτός πότε πρέπει να φορά μπουφάν. Από εδώ και στο εξής θα πρέπει να σταματήσει να επιμένει έτσι ώστε ο Γιάννης να υποστεί το δυσάρεστο αίσθημα του κρύου (φυσική συνέπεια) και στη συνέχεια μόνος του θα φροντίζει να ντύνεται επαρκώς ή όταν του το προτείνει η μητέρα του να μην το αρνείται.  

  

   Μετά από μια δοκιμασία αν ο Γιάννης εκφράσει, στη μητέρα του ,τη δυσάρεστη εμπειρία που πέρασε, αυτή δεν πρέπει να αρπάξει την ευκαιρία και να του πει: «είδες που τόσο καιρό είχα δίκιο και δε μ’ άκουγες; Εγώ ξέρω!!».

   Το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να κρατήσει μια καλοσυνάτη στάση και να εκφράσει τη λύπη της που ο Γιάννης δοκίμασε αυτή τη  επίπονη εμπειρία. Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να μη λειτουργήσει  η φυσική συνέπεια (κρύο) διότι το παιδί θα περιχαρακωθεί γύρω από το ΕΓΩ του

Απόσπαση υποσχέσεων

 Τις περισσότερες φορές είναι μάταιο και ανώφελο να προσπαθούμε να του αποσπάσουμε υπόσχεση καλύτερης συμπεριφοράς .

Ένα παράδειγμα : 
 «Να μου υποσχεθείς ότι αυτό που έκανες δε θα ξανασυμβεί…. »

«….άλλη φορά δε θα μου ξαναπείς ψέματα ».

 Γενικά ,το παιδί για να βγει από τη δύσκολη θέση που βρίσκεται, θα δώσει υπόσχεση ασυλλόγιστα. Την επόμενη φορά θα συμβεί πάλι το ίδιο, οι υποσχέσεις θα επεκταθούν και σε άλλες περιπτώσεις αρνητικής συμπεριφοράς και αυτό που τελικά θα εισπράξει το παιδί είναι πως ότι και να κάνει εφόσον δώσει υπόσχεση ότι δε θα το ξανακάνει αποφεύγει τις συνέπειες των πράξεων του.

  Η εμμονή μας, λοιπόν, να αποσπάσουμε υπόσχεση καλύτερης συμπεριφοράς τις περισσότερες φορές είναι χωρίς αποτέλεσμα. Αυτό που βοηθά αποτελεσματικά είναι να λειτουργήσουν οι φυσικές-λογικές συνέπειες.   

Χατίρια

  Όταν του κάνουμε όλα τα χατίρια , δηλαδή ικανοποιούμε όλες του τις επιθυμίες και πάντα του λέμε «ΝΑΙ», θέλει όλο περισσότερα και μεγαλώνει θεωρώντας  δεδομένο ότι στη ζωή του μπορεί να τα έχει όλα.

Όμως τις περισσότερες φορές  η πραγματικότητα είναι διαφορετική και όταν οι γονείς δε θα μπορούν πια να ανταπεξέρχονται στις χωρίς όρια απαιτήσεις του θα στραφεί εναντίον τους νομίζοντας πως δεν το αγαπάνε πια . Το σοκ που θα περάσει θα είναι ισχυρό με απρόβλεπτες συνέπειες.   

Όταν τα αδέρφια τσακώνονται

  Οι τσακωμοί ανάμεσα στα αδέρφια είναι κάτι το συνηθισμένο στις περισσότερες οικογένειες που έχουν δυο ή περισσότερα παιδιά.

Μερικοί λόγοι που αυτό μπορεί να συμβαίνει είναι :

­Περνούν αρκετό χρόνο μαζί.

­Μοιράζονται τα ίδια παιχνίδια.

­Ανταγωνίζονται για το ποιο θα κερδίσει την προσοχή του γονιού.

­Ζήλια

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι:

  

Όταν τσακώνονται να μην εμπλεκόμαστε παρά μόνο όταν ο θόρυβος γίνεται αρκετά έντονος και μας ενοχλεί ή κινδυνεύει η σωματική τους ακεραιότητα.

Αν χρειαστεί να παρέμβουμε πρέπει να υποστούν τις συνέπειες αντιμετωπίζοντας το κάθε παιδί με τον ίδιο τρόπο χωρίς ποτέ (ή σχεδόν ποτέ) να προσπαθούμε να βρούμε ποιος ξεκίνησε τον καυγά, διότι τις περισσότερες φορές παρασυρόμαστε σε μια συζήτηση που δεν έχει νόημα.

Οι συνέπειες που μπορούν να υπάρξουν είναι:

­Άμεσος χωρισμός. Το ένα παιδί να μείνει μακριά από το άλλο για όσο χρόνο χρειαστεί να ηρεμήσουν.

­Αν αυτό που ξεκίνησε τον καβγά ήταν ένα αντικείμενο (παιχνίδι ή κάτι άλλο) μπορούμε ή να τους το στερήσομε αφού προηγουμένως τα έχουμε προειδοποιήσει  ή να δίνεται χωριστά στο κάθε παιδί για 10 λεπτά.

­ανάλογα με το περιστατικό μπορούμε να επινοήσουμε τρόπους αντίδρασης.

Συγκρίσεις με άλλα παιδιά –προσδοκίες

  Το κάθε παιδί είναι μοναδικό, ξεχωριστή προσωπικότητα με ιδιαίτερα χαρίσματα και δεν πρέπει να το συγκρίνουμε με τα αδέρφια του ή με άλλα παιδιά παρά μόνο με το χτεσινό εαυτό του .

  Φράσεις σαν τις παρακάτω πρέπει να αποφεύγονται:

- «Δε βλέπεις τον αδερφό σου που  κάθεται και διαβάζει;»

- « Δες τους βαθμούς που πήρε η αδερφή σου. Μοιάζουν με τους δικούς σου;»

-  «Όταν εγώ ήμουνα σαν εσένα…..»

-  «Πρέπει να είσαι ο πρώτος»

  Αυτό που βοηθά είναι: «Δε θέλω να γίνω καλύτερος από κανένα. Θέλω  να γίνομαι κάθε μέρα καλύτερος από το χτεσινό εαυτό μου ».

  Οι προσδοκίες που έχουμε από το παιδί μας να είναι ανάλογες με τις δυνατότητες του. Αν του ζητούμε πολύ περισσότερα απ’ αυτά που μπορεί να δώσει θα έχουμε αποθάρρυνση, μειωμένη αυτοεκτίμηση και σταμάτημα της προσπάθειας.

Το γραφείο του (χώρος μελέτης)

Το παιδί μας χρειάζεται ένα χώρο που δεν θα ενοχλείται από διακοπές και θορύβους και όπου θα μπορεί να εργάζεται τελείως μόνο του. Ένα έπιπλο βιβλιοθήκης και ένα γραφείο είναι απαραίτητα.

Το γραφείο πρέπει να φωτίζεται από άπλετο φως που να έρχεται από το πίσω αριστερό μέρος (αριστερό ώμο) για τα δεξιόχειρα και το πίσω δεξιό μέρος (δεξιό ώμο) για τα αριστερόχειρα.

Ακόμα  

• ­Να γνωρίζουμε τις παρέες τους.
• ­Όσο πιο καλή σχέση έχουμε με τα παιδιά μας τόσο θα τα επηρεάζουμε με περισσότερη ευκολία.
• ­Όταν έχουμε κάνει λάθος ή τα έχουμε αδικήσει μη διστάζουμε να τους ζητήσουμε συγνώμη.
• ­Να μην τους λέμε ψέματα όταν απ’ αυτά ζητάμε ειλικρίνεια .
• ­Ότι  απαιτούμε από τα παιδιά μας πρέπει να το εφαρμόζουμε και εμείς οι ίδιοι .
• ­Να μην τροποποιούμε τις απόψεις μας ανάλογα με το πώς μας βολεύει, γιατί τότε τους προκαλούμε σύγχυση για τη δική τους μελλοντική συμπεριφορά .
• ­Να μην τα παραχαϊδεύουμε και να τους δείχνουμε υπερβολική αγάπη που τα «θεοποιεί», τα θεωρεί αλάθητα, τους δίνει πάντα δίκιο και μας κάνει να υποκύπτουμε σε όλες τις ιδιοτροπίες τους .
• ­Να μη δείχνομε υπερβολική αυστηρότητα που καταπνίγει τις ορμές τους.
• ­Να δημιουργήσουμε τέτοιο κλίμα έτσι ώστε να μπορεί να διαφωνεί μαζί μας και να εκφράζει τα συναισθήματά του.
• ­Όταν θέλει να μας τραβήξει την προσοχή με μη αποδεκτό τρόπο δεν πρέπει να του τη δίνουμε.
• ­Να μην τα απειλούμε με υπερφυσικά όντα για να τα αποτρέψουμε από διάφορες πράξεις.
• ­Όταν υπάρχει ένα πρόβλημα πρέπει να το αντιμετωπίζουμε αμέσως. Όταν αφήνουμε να μαζεύονται μέσα μας πολλά, κάποια στιγμή θα «εκραγούμε» και το παιδί μας θα απορεί τι «έγκλημα» έκανε που να δικαιολογεί αυτή μας την αντίδραση.   
• ­Ότι  μπορεί να κάνει μόνο του να το αφήσουμε να το κάνει και ότι δεν μπορεί να το υποβοηθούμε και όχι να το κάνουμε εξολοκλήρου. Ένα υπερπροστατευμένο παιδί όταν μεγαλώσει το παραμικρό πρόβλημα θα του φαίνεται βουνό.
• ­Να μην τα κριτικάρουμε συνεχώς και σε καμία περίπτωση να μην τα ειρωνευόμαστε .
•   Με την κριτική θα μάθει να κατακρίνει και με την ειρωνεία (θα μάθει) να είναι ντροπαλό .

Αντί για επίλογο

  Κακές συνήθειες ετών δεν μπορούν να διορθωθούν σε λίγες μέρες. Γι’ αυτό να είμαστε σταθεροί στην πορεία μας και να επιμείνομε για μεγάλο χρονικό διάστημα και όχι πρόσκαιρα. Αν παρόλα αυτά το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν έρχεται, δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε την  προσπάθεια αλλά να τροποποιήσουμε λίγο τη «συνταγή». Μην ξεχνάμε ότι κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και ότι αποδίδει σε κάποια παιδιά  πιθανόν δεν αποδίδει σε άλλα. Γι’ αυτό το πώς θα συμπεριφερθούμε σε επιμέρους θέματα εξαρτάται από το τι παιδί έχουμε. Χρειάζεται φαντασία έτσι ώστε να επινοούμε τρόπους και μεθόδους που από τη μια θα πετυχαίνουν τους στόχους μας και από την άλλη δε θα έχουν παρενέργειες.

         

    Αικατερίνη Κουκούτση

    Κοινωνική Λειτουργός

Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων

Πηγές:

• Το υπεύθυνο παιδί και πώς να το μεγαλώσουμε (Ντον Ντινκμεγιερ-Γκαρυ Μακ Καιη)
• Η πρόκληση να είμαστε γονείς (Ρούντολφ Ντράικωρς )
• Από τις συναντήσεις της Σχολής Γονέων  (2010 - 2012)