Κάθε χρόνο, καθώς πλησιάζουν οι μέρες των εξετάσεων,
μαθητές και γονείς εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επιτυχία. Φαινόμενο
άρρηκτα συνδεδεμένο με τις εξετάσεις σε οποιοδήποτε εκπαιδευτικό επίπεδο είναι
το άγχος, δηλαδή ο φόβος των υποψηφίων για ενδεχόμενη αποτυχία στις εξετάσεις
αυτές.
Αρχικά, οφείλουμε να τονίσουμε ότι το άγχος, όταν κυμαίνεται σε φυσιολογικά πλαίσια, μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ωφέλιμο και δημιουργικό. Το άγχος μας κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές στιγμές της ζωής μας, προκειμένου να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας για να επιτύχουμε τους στόχους μας. Αναμφίβολα, το άγχος καθίσταται επικίνδυνο και επιζήμιο για την ψυχική - πνευματική μας υγεία, όταν δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, διότι τότε περιορίζει την πραγματική μας ικανότητα για επίδοση και μας κάνει να υποφέρουμε.
Το άγχος των εξετάσεων συνδέεται άμεσα με το φόβο των μαθητών μήπως απογοητεύσουν τους γονείς τους ή μήπως ματαιώσουν τις προσδοκίες που έχουν για τον εαυτό τους, γεγονός που ενδεχομένως ακυρώσει τα όνειρά τους σχετικά με την επιστημονική τους σταδιοδρομία και τη μετέπειτα επαγγελματική τους ζωή. Επομένως, το άγχος των εξετάσεων απορρέει από το φόβο που αισθάνονται οι υποψήφιοι μήπως δεν ικανοποιήσουν τον εαυτό τους αλλά και τους σημαντικούς άλλους, δηλαδή τα οικογενειακά πρόσωπα, τους φίλους και τους εκπαιδευτικούς.
Πώς επέρχεται όμως το άγχος;
Καταρχάς, ο μαθητής διαθέτει χαμηλή αυτοεκτίμηση, την οποία επιθυμεί να ενισχύσει με την προσδοκία μιας καλής επίδοσης στις εξετάσεις ( Σκέφτεται: «Πρέπει να γράψω καλά.»). Κατόπιν, ξεκινά να κάνει αρνητικές σκέψεις («Δε θα γράψω όσο καλά πρέπει να γράψω»). Στη συνέχεια, το άγχος του αυξάνεται λόγω των αρνητικών αυτών σκέψεων («Πρέπει οπωσδήποτε να γράψω καλά») και τέλος οι προσπάθειες του μαθητή «ακινητοποιούνται», ενώ ενδέχεται να μη συμμετάσχει και στις εξετάσεις («Δεν ξέρω τι να κάνω για να τα καταφέρω. Τίποτα δεν είναι αρκετό.»).
Κατά συνέπεια, εύλογα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι αρνητικές σκέψεις οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο ενίσχυσης και αναπαραγωγής του άγχους.
Στο σημείο αυτό θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να περιγράψουμε τα συμπτώματα του έντονου και επίμονου άγχους των εξετάσεων. Εάν σε κάποια περίοδο εξετάσεων νιώσεις ότι εμφανίζεις ορισμένα από τα ακόλουθα συμπτώματα, τότε μάλλον βιώνεις ιδιαίτερα έντονο άγχος, το οποίο θα ήταν καλύτερα να μετριαστεί και να κυμαίνεται σε πιο παραγωγικά επίπεδα. Στα ψυχοσωματικά συμπτώματα που ενδέχεται να εκδηλώσεις περιλαμβάνονται οι πονοκέφαλοι, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, η συχνοουρία, το τρέμουλο, η ναυτία, η μυϊκή υπερένταση, οι πόνοι στο στήθος και στην κοιλιά, το αίσθημα της κόπωσης, η δύσπνοια, οι αϋπνίες κ.ά. Στα διανοητικά-πνευματικά συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσεις περιλαμβάνονται οι αρνητικές σκέψεις, η μείωση της αυτοπεποίθησης, η ευσυγκινησία, η μείωση της επίδοσης, η δυσκολία συγκέντρωσης, η δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών, το διανοητικό μπλοκάρισμα (μπλακ-άουτ) κ.ά.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων ενδέχεται αρχικά να σου φαίνεται δύσκολη, εντούτοις μπορεί να καταστεί εφικτή τόσο με τη δική σου δραστηριοποίηση, όσο και με τη δραστηριοποίηση του οικογενειακού σου περιβάλλοντος. Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές που μπορούν να αποτελέσουν πυξίδα για την ορθή διαχείριση του άγχους σου είναι οι ακόλουθες.
Πριν από τις εξετάσεις, οφείλεις να έχεις:
Αρχικά, οφείλουμε να τονίσουμε ότι το άγχος, όταν κυμαίνεται σε φυσιολογικά πλαίσια, μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ωφέλιμο και δημιουργικό. Το άγχος μας κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές στιγμές της ζωής μας, προκειμένου να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας για να επιτύχουμε τους στόχους μας. Αναμφίβολα, το άγχος καθίσταται επικίνδυνο και επιζήμιο για την ψυχική - πνευματική μας υγεία, όταν δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, διότι τότε περιορίζει την πραγματική μας ικανότητα για επίδοση και μας κάνει να υποφέρουμε.
Το άγχος των εξετάσεων συνδέεται άμεσα με το φόβο των μαθητών μήπως απογοητεύσουν τους γονείς τους ή μήπως ματαιώσουν τις προσδοκίες που έχουν για τον εαυτό τους, γεγονός που ενδεχομένως ακυρώσει τα όνειρά τους σχετικά με την επιστημονική τους σταδιοδρομία και τη μετέπειτα επαγγελματική τους ζωή. Επομένως, το άγχος των εξετάσεων απορρέει από το φόβο που αισθάνονται οι υποψήφιοι μήπως δεν ικανοποιήσουν τον εαυτό τους αλλά και τους σημαντικούς άλλους, δηλαδή τα οικογενειακά πρόσωπα, τους φίλους και τους εκπαιδευτικούς.
Πώς επέρχεται όμως το άγχος;
Καταρχάς, ο μαθητής διαθέτει χαμηλή αυτοεκτίμηση, την οποία επιθυμεί να ενισχύσει με την προσδοκία μιας καλής επίδοσης στις εξετάσεις ( Σκέφτεται: «Πρέπει να γράψω καλά.»). Κατόπιν, ξεκινά να κάνει αρνητικές σκέψεις («Δε θα γράψω όσο καλά πρέπει να γράψω»). Στη συνέχεια, το άγχος του αυξάνεται λόγω των αρνητικών αυτών σκέψεων («Πρέπει οπωσδήποτε να γράψω καλά») και τέλος οι προσπάθειες του μαθητή «ακινητοποιούνται», ενώ ενδέχεται να μη συμμετάσχει και στις εξετάσεις («Δεν ξέρω τι να κάνω για να τα καταφέρω. Τίποτα δεν είναι αρκετό.»).
Κατά συνέπεια, εύλογα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι αρνητικές σκέψεις οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο ενίσχυσης και αναπαραγωγής του άγχους.
Στο σημείο αυτό θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να περιγράψουμε τα συμπτώματα του έντονου και επίμονου άγχους των εξετάσεων. Εάν σε κάποια περίοδο εξετάσεων νιώσεις ότι εμφανίζεις ορισμένα από τα ακόλουθα συμπτώματα, τότε μάλλον βιώνεις ιδιαίτερα έντονο άγχος, το οποίο θα ήταν καλύτερα να μετριαστεί και να κυμαίνεται σε πιο παραγωγικά επίπεδα. Στα ψυχοσωματικά συμπτώματα που ενδέχεται να εκδηλώσεις περιλαμβάνονται οι πονοκέφαλοι, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, η συχνοουρία, το τρέμουλο, η ναυτία, η μυϊκή υπερένταση, οι πόνοι στο στήθος και στην κοιλιά, το αίσθημα της κόπωσης, η δύσπνοια, οι αϋπνίες κ.ά. Στα διανοητικά-πνευματικά συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσεις περιλαμβάνονται οι αρνητικές σκέψεις, η μείωση της αυτοπεποίθησης, η ευσυγκινησία, η μείωση της επίδοσης, η δυσκολία συγκέντρωσης, η δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών, το διανοητικό μπλοκάρισμα (μπλακ-άουτ) κ.ά.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων ενδέχεται αρχικά να σου φαίνεται δύσκολη, εντούτοις μπορεί να καταστεί εφικτή τόσο με τη δική σου δραστηριοποίηση, όσο και με τη δραστηριοποίηση του οικογενειακού σου περιβάλλοντος. Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές που μπορούν να αποτελέσουν πυξίδα για την ορθή διαχείριση του άγχους σου είναι οι ακόλουθες.
Πριν από τις εξετάσεις, οφείλεις να έχεις:
- Πολύ καλά οργανωμένο πρόγραμμα προετοιμασίας και μελέτης.
- Πρόγραμμα ξεκούρασης και ψυχαγωγίας.
- Προσοχή και σωστή αυτοσυγκέντρωση την ώρα της μελέτης για να λειτουργεί καλύτερα η μνήμη και να διευκολύνεται η απομνημόνευση.
- Πίστη και εμπιστοσύνη στον εαυτό σου.
- Πίστη για την επιτυχία.
- Προσοχή στη διατροφή σου (ελαφρύ φαγητό, υγιεινή διατροφή, όχι πολλούς καφέδες, αλλά κυρίως χυμούς).
- Προσοχή στο ωράριο του ύπνου (όχι λιγότερο από 6 με 7 ώρες κάθε βράδυ).
- Να έχεις κοιμηθεί αρκετά και να ξυπνήσεις αισιόδοξα, χωρίς βέβαια να παραλείψεις ένα καλό και ελαφρύ πρόγευμα.
- Να φτάσεις στο σχολείο αρκετά νωρίτερα και να προσπαθήσεις να μείνεις μόνος σου τα τελευταία 15 λεπτά πριν μπεις στην αίθουσα των εξετάσεων, αποφεύγοντας τις επαναλήψεις της ύλης.
- Να μην παρασύρεσαι από ψιθύρους, φλυαρίες ή πανικοβλημένους συμμαθητές σου, που σε πληροφορούν ότι τα θέματα θα είναι πολύ δύσκολα.
Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, θα
ήταν ωφέλιμο:
- Να μπεις στην αίθουσα με αυτοπεποίθηση και με σιγουριά ότι οι κόποι σου θα αμειφθούν.
- Να διαβάσεις τα θέματα πολύ προσεκτικά με ηρεμία και έλεγχο της αγωνίας σου.
- Να επιλέξεις γρήγορα και προσεκτικά τα θέματα στα οποία θα απαντήσεις.
- Να σημειώσεις όλα τα βασικά σημεία της κάθε απάντησης, για να μην τα ξεχάσεις όταν θα προχωρήσεις στη συγγραφή της.
- Να προβείς σε σωστή κατανομή του διαθέσιμου χρόνου, ώστε να μη νιώσεις ότι πιέζεσαι.
- Να απαντήσεις πρώτα στις ερωτήσεις που αφορούν στα θέματα που γνωρίζεις καλύτερα. Έτσι, δε θα ξεκινήσεις με το αίσθημα του πανικού και ταυτόχρονα θα εξοικονομήσεις μεγαλύτερη άνεση χρόνου.
- Να αφήσεις τελευταίες τις πολύ δύσκολες ερωτήσεις και να δείξεις επιμονή στην κατασκευή των απαντήσεών τους.
- Σε περίπτωση που νιώσεις κατά τη διάρκεια των εξετάσεων ότι οι γνώσεις σου «εξαφανίστηκαν» από τη μνήμη σου, τότε μπορείς να εφαρμόσεις ασκήσεις νευρομυϊκής χαλάρωσης, να αντικαταστήσεις τις αρνητικές σου σκέψεις με θετικές και να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου ότι μπορείς να τα καταφέρεις και ότι η κατάσταση βρίσκεται υπό τον έλεγχό σου.
- Όταν τελειώσεις όλες τις ερωτήσεις, να ελέγξεις καλά τις απαντήσεις σου, προκειμένου να εξετάσεις αν έχεις απαντήσει πράγματι σε αυτό που ζητείται και αν έχεις παραλείψει κάτι.
- Να δώσεις μεγάλη προσοχή στη σαφήνεια, στην ακριβολογία και στην πληρότητα κάθε απάντησης. Επίσης, η προσοχή σου να επικεντρωθεί και στην εμφάνιση του γραπτού σου καθώς και στην ορθογραφία.
- Μην παραδώσεις το γραπτό σου, αν δεν το ξαναδιαβάσεις δύο φορές τουλάχιστον. Αν κάποιοι έχουν παραδώσει τα γραπτά τους πριν από εσένα, μη νιώθεις άγχος και αγνόησέ τους, εφόσον βρίσκεσαι μέσα στα όρια του χρόνου εξέτασης.
- Τέλος, μην έχεις αγωνία και μετά το πέρας της εξέτασης. Να έχεις την πεποίθηση πως το γραπτό σου θα βαθμολογηθεί δίκαια, όπως του αξίζει.
Αικατερίνη Κουκούτση
Κοινωνική Λειτουργός
Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων
